Hasan Oraltay Sempozyumundan Notlar

4 Haziran 2011 Cumartesi gunu Manisa'nin Salihli ilcesinde gerceklestirilen vefatinin 1. yilinda Hasan Oraltay'i Anma ve Sempozyum etkinligi cok basarili gecti. Hem duzenleme, organizasyon ve hem katilim acisindan yuksek seviyede gecti. Degerli katilimci hoca ve konuklarin konusmalarindan feyiz aldik.

Ogleden onceki anma toplantisinda yemek ve dua vardi. Bu program Hasan Oraltay'in babasi, goc liderlerinden Alibek Hakim'in kendisinin insa ettirdigi evinde gerceklesti. Evin genis bahcesine U seklinde masalar yerlestirilmisti. Yemek ve servisler icin ise profesyonel ahci ve garsonlar tutulmustu.

Burada Alibek Hakim, Hasan Oraltay ve sehitler icin Kur'an okunarak duasi yapildi. Ardindan Oraltay icin sempozyumda konusmasi olmayanlar konusma alarak anilari tazelediler.

Ozellikle Alas Kimiz Ciftliginin sahibi Sirzat Bey onceden kaleme aldigi duygulu bir konusma yapti.

Daha sonra Oraltay ve Alibek Hakim'in kabirleri ziyaret edildi.

Bundan sonra Manisa Ticaret Odasinin konferans salonuna gecilerek sempozyum oturumlari baslatildi.
Sempozyumun acilis konusmasini TURKSOY Baskani Dusen Kaseinov yaparak Hasan Oraltay'in sadece Kazaklarin degil, tum Turk Dunyasinin onemli simalarindan biri olduguna isaret etti. Onun Turk dunyasinin ortak dil ve kulturu yolundaki calismalarinin TURKSOY'da da yapildigini ifade etti.

Kazakistan Ankara Buyukelciligi adina toplantiya katilan Abay Ishakuli Hasan Oraltay'in bir yil onceki vefatinin buyuk bir kayip oldugunu belirttikten sonra, Oraltay'i anma toplantisinin Kazakistan'in bagimsizliginin 20. yilina denk geldigini ve onun calismalarini Kazak halkinin hicbir zaman unutmayacagini soyledi.

Abay Oraltay'in bir zamanlar Hurriyet radyosundaki hizmetlerine de degindi. Radyonun Sovyetler tarafindan yasaklanan Kazakistan'daki suni aclik felaketi, Alas liderleri, Aralik olaylari gibi dile getirirek Kazaklarin milli suurunu arttirdigina dikkati cekti.

Konusmanisin sonunda Buyukelcilik mensubu Abay cok manidar bir hediyeyi Hasan Oraltay'in oglu Janibek'e teslim etti. Bu haliya dokunmus bir Altin Adam resmi idi. Kazakistan'in Esik Kurganinda bulunan bu altin adam ile eski Turklerin buyuk bir medeniyete sahip oldugu tum dunyaya ilan edilmisti. Abay Oraltay'in da altin gibi adam olduguna ve Esik Kurgan'da Altin Adam bulundugunda bunu Turkiye'deki ilim alemine ilk tanitanin da Hasan Oraltay oldugunu hatirlatti. Bu gercekten sempozyumun en onemli aniydi. Bu inceliginden dolayi Kazakistan Buyukelciligini takdir etmemek mumkun degil.

Turkiye'nin onemli siyaset adamlarindan ve bakanlarindan Sadi Somuncuoglu Oraltay'in naciz vucudu olmekle birlikte, ince ruhunun hicbir zaman olmeyecegine, onun eserleriyle Turk dunyasina sonsuza dek yasayacagina isaret etti. Somuncuoglu yuksek idealleri olan sahsiyetler hicbir zaman olmez, dedi.

Turkiye'nin turkoloji sahasinda onemli isimlerinden Prf. Dr. Ahmet Bican Ercilasun Turk milletine adini Tanri'nin verdigini, boyle adini Tanri'nin verdigi baska bir milletin dunyada olmadigini soyleyen Ercilasun bu sebeple Turklerin dunyada huzur ve barisin yerlesmesine hizmet ettiklerini belirtti. Oraltay'in da bu amaca hizmet ettigini soyledi.

Astana'daki Avrasya universitesi ogretim uyesi Prof. Dr. Tursun Jurtbay Oraltay'in Turkiye ile Kazakistan arasindaki manevi kopru oldugunu soyledi. Daha sonra konusma yapan Kazakistan'dan gelen Prof. Nabijan Mukhametkhanuli, Prof. Dukon Mavsimkhanuli, Turkistan gazetesi genel yayin yonetmeni Didakhmet Ashimkhan, gazeteci Sayasat Beyisbay, Alash Arastirma Merkezi Baskani Hayrullah Gabjaleluli, Alshinbay Tartanuli ve Omarali Abdikuli Hasan Oraltay'in ozellike 1988-1995 yillari arasinda Hurriyet Radyosi Kazak Yayinlari Servisi Muduru oldugu sirada yaptigi yayinlar ile Kazak halkinin somurge halki psikolojisinden kurtularak milli suura erismesine buyuk katkilar yaptigini iifade ettiler.

Bu yayinlarin sadece Kazakistan'da degil, ayni zamanda Altaylarin otesinde de etkili oldugunu ve oradaki pek Kazak Turkunun bu yayinlar sayesinde Alikhan Bokeyhanov, Ahmet Baytursun, Mustafa Cokay ve Mir Yakup Duvlat gibi Alash Orda liderler ile tanistigi belirtildi.

Biz de konusmamizda 1988-1995 yillari arasinda radyoda birlikte calistigimiz Oraltay'in fazla bilinmeyen bir yonune, dini duyarliligina temas ettik.

Oraltay milli degerler kadar, dini degerlere de onem verirdi. Her cuma mutlaka radyoda dini programlar yapilir, Turkiye Kazaklarinin onemli din bilginlerinden Halife Altay'in hutbelerinden kesitler sunulurdu. Bunu da genellikle Talat Kocyigit agabeyimiz ustlenirdi. Sovyet doneminde Amerikalilar tarafindan desteklenen dini programlar SSCB'nin cokusunden sonra "Islam fundemantalizmi" tehlikesi sebebiyle kisitlanmaya baslandi. Buna ragmen Oraltay dini programlardan taviz vermedi. Ayrica Kazakistan'in bagimsizligini kazanmasindan sonra ilk dini medresenin ve ilk caminin acilmasina on ayak olmustu.

Turkluk ve muslumanlik Turk milletinin vazgecilmez unsurlaridir. Maalesef bunu birbirine karsi unsurlar gibi gorenler var. Oysa bu ikisi birbirini tamamlar. Sovyet doneminde Moskova Kazakistan'da (genelde tum Turk Cumhuriyet ve topluluklarinda) milli tarih ve islami yasaklamisti. Bagimsizliktan sonra milli tarih ve turkoloji alanindaki eksikler suratle giderildi. Simdi Kazakistan'da eski Turkler ve Turk dil bilim calismalari cok buyuk mesafe kat etmis durumdadir.

Ama islami alandaki eksiklikler buguna kadar fark edilmis degil. Bu alanda cok buyuk eksiklikler halen mevvcut. Universitelerde teoloji var, ancak islam arastirmalari yoktur. Kazakistan Diyanet Isleri Baskanligi sadece camilerde ibadetlerin duzenlenmesi ile ilgilenmektedir. Dini egitim calismalari yoktur. Boylelikle Kazakistan'da buyuk bir dini bosluk olusmustur. Bu boslugu dini cemaatler doldurmaktadir. Bu sebeple hristiyan misyonerlerinin disinda, islami alanda vehhabizm, hizbu't tahrir gibi her turlu dini akimdan inanclarin arttigi gorulmektedir. Oysa Kazaklarin Sovyet oncesine degin gelen geleneksel muslumanlik anlayisi bulunmaktaydi. Gunumuzde bunun resmi egitim kurumlariyla yayginlastirilmasi toplumsal ahenk icin gerekli gorulmektedir. Ayrica universitelerde islami alanda arastirmalar yapabilecek iyi bilim adamlarinin yetismesine ihtiyac vardir.

Iste Hasan Oraltay bu durumu gorerek sadece Turkluk bilinci alaninda degil, din alaninda da bir seyler verme gayreti icine girmisti.

Sempozyumun sonunda katilimcilara 600 sayfa civarindaki Hasan Oraltay kitabi hediye hediye edildi. Kendisine tekrar Allah'tan rahmet diliyoruz. Bu basarili organizasyonu gerceklestiren basta Meryem Kirimli ve Sukru Ali Eren olmak uzere tum alie efradini da kutluyoruz.

Saygilarimizla,
Istanbul - Salihli - Istanbul
Abdulvahap Kara 10 Haz 2011 Cuma