Dr.M.ULUTÜRK

Dr.M.ULUTÜRK

Dr.M.ULUTÜRK

Dr.M.ULUTÜRK

Dr.M.ULUTÜRK

25 Nisan 2020

Anadolu'da Çok Eski Bir Gelenek: "Ağaç korkutmak"




Kökleri oldukça eskilere giden ve Anadolu’da hâlâ yaşayan bir uygulama: Ağaç korkutmak. 12. yüzyılda kaleme alınmış olan Kitabü’l-Filaha’da ağaç korkutmanın nasıl yapılması gerektiğini, alanın kaynaklarına da atıf yaparak şöyle anlatıyor İbn Avvam:
“…iki kimesne agacun altına varup, birinün elinde balta ve sayir keskün alet olup, yoldaşına, meyve vermez ben bu agacı keserim, deyü hitap edüp, ol kimesne, ben kefil olayım, eger bu yıl vermezse gelecek yıl kes, diyü şefaaat etse bi-kudretillah hadden ziyade meyve verür.”

-Mustafa b. Lutfullah, Terceme-i Kitabü'l-Filaha-

İbn Avvâm’ın Kitabü’l-filaha adlı eserinin Mustafa b. Lutfullah tarafından yapılmış olan Türkçe tercümesi, müstensih hattı olan nüsha esas alınarak Latin harflerine çevrilmiş ve iki cilt olarak (2011, 2012) yayımlanmıştır.

Eser üzerinde Ayfer Ataç tarafından ayrıca bir doktora çalışması yapılmıştır. Ayfer Aytaç, Kitabü’l-Felahat Tercümesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2015.

İbn Avvâm’ın eserinden yapılmış eksik bir tercüme daha bulunmaktadır. British Museum Orient 11251 numarada yer alan bu tercüme, eserin 17- 22. bölümler arasının çevirisidir. 

Uğur Uzunkaya tarafından yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır. Uğur Uzunkaya, Felahat-name, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2013.
 

İbn Avvâm’ın Kitabü’l-filaha adlı eserinin Mustafa b. Lutfullah tarafından yapılmış olan Türkçe tercümesi, müstensih hattı olan nüsha esas alınarak Latin harflerine çevrilmiş ve iki cilt olarak (2011, 2012) yayımlanmıştır.

İbn Avvâm’ın Kitabü’l-filaha adlı eseri 1590 tarihinde Mustafa b. Lutfullah tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Mustafa b. Lutfullah hakkında herhangi bir bilgiye sahip değiliz.



Kitâbü’l-filâha’nın Türkçe tercümesi eksik bir tercümedir. Mütercim eserin orijinalinde yer alan bazı çizimleri tercümesine almamıştır.

Tercümede mütercimin tasarrufunu açıkça ifade ettiği tek konu, İbn Avvâm’ın kaynakları için kullanacağını bildirdiği işaretlerle ilgilidir.

İbn Avvâm eserin mukaddimesinde yararlandığı kaynakları metnin içinde bir işaretle göstereceğini, yani bugün kullandığımız gibi kısaltma kullanacağını bildirir. Mesela Tamitri’nin alameti (ط), İbn Fassal’ın alameti (ﺺ) dır.

Ancak mütercim Mustafa b. Lutfullah bu tarzın okuyucuya kolaylık olmayacağını, her alamet geçtiğinde alametin hangi isme işaret ettiğini anlamak için başa dönmesi gerekeceğini, bu sebeple tercümede böyle yapmayıp isimleri açık yazmayı tercih ettiğini söyler.

Mütercimin eserdeki tasarrufunun tam manasıyla ortaya çıkabilmesi ancak yapılacak mukayeseli bir çalışma ile mümkün olacaktır.

Ayrıca tercüme, çeviribilim açısından da mukayeseli bir çalışmayla değerlendirilmeli, tercümenin yeterli olup olmadığı tespit edilmelidir.

Tercümenin bilinen 6 nüshası vardır. Beyazıt Devlet Kütüphanesi Veliyüddin 2534 numarada kayıtlı olan mütercim hattıyla yazılmıştır. Toplam 229 varaktır.

Eser üzerinde Ayfer Ataç tarafından ayrıca bir doktora çalışması yapılmıştır. Ayfer Aytaç, Kitabü’l-Felahat Tercümesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2015.

İbn Avvâm’ın eserinden yapılmış eksik bir tercüme daha bulunmaktadır. British Museum Orient 11251 numarada yer alan bu tercüme, eserin 17- 22. bölümler arasının çevirisidir.
Uğur Uzunkaya tarafından yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır. Uğur Uzunkaya, Felahat-name, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2013.



@BedizelAydin 25 Nisan 2020 tarihli twitler..
**
Kitâbü’l-Filâha:

XII. yüzyılda İbn Avvam tarafından kaleme alınan Kitâbü’l-Filâha yalnız İslam dünyasının değil bütün Ortaçağ ilim âleminin en önemli ziraat - botanik eserlerinden biridir. Otuz beş bölüm olarak tertip edilen, başta toprak çeşitleri ve nitelikleri, aşılama, gübreleme, sulama, zirai hastalıklarla ve zararlılarla mücadele gibi konuların yer aldığı eser, XVI. yüzyılda Muhammed b. Mustafa b. Lütfullah tarafından Türkçeye tercüme edilmiştir.

(Mükerrem Bedizel Zülfikar Aydın/Kitâbü’l-Filâha’da Gök Cisimleri - Tarım İlişkisi/makale)