Mahalle Mektebi

 

  

 

Devamını Oku...

31 Mart (kitap)

31 Mart İsyanı, görünüş itibariyle Osmanlı tarihinde sıkça rastlanan askerî isyan hareketlerinden birisi olma mahiyetinde görülmektedir. Ancak tarihimizde “İrtica” ile özdeşleştirilmiş ya da özdeşleştirilmeye çalışılan bu isyanın yeterince irdelenmediği ve isyanın nedenlerinin derinlemesine incelenmediği görülmüştür. İsyanın gerçek mahiyeti günümüzde dahi anlaşılamamaktadır. Bu durumun en önemli sebebi ise, olayda önemli bir yere sahip olan İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin arşivlerinin günümüze ulaşmamış olmasıdır. 31 Mart İsyanı üzerine birçok eser, makale ve hatırat yazılmışsa da isyanın çıkışı konusu hala bir “kara kutu” gibi sırlarla doludur. Yapmış olduğumuz bu çalışmamızda bu kara kutuyu açamamışsak bile, olayın karanlık kalmış noktalarına arşiv belgeleri, incelemelere hatıralara dayalı olarak az da olsa bir ışık tutmaya çalıştık.

“Bu konu hakkında yapılan önemli akademik çalışmalardan biri olan Sıddık Yıldız’ın “Çıkışından Bastırılmasına Kadar 31 Mart İsyanı” adlı eseri dikkat çeken tezlerden bir tanesidir. Yüksek lisans tezi olarak yapılan bu çalışmada 31 Mart Vak’ası’nın tarihi gelişini kronolojik olarak geniş bir şekilde ele alınmaktadır”

Prof. Dr. Necmettin Alkan, Selanik İstanbul’a Karşı 31 Mart Vak’ası ve II. Abdulhamid’in Tahttan İndirilmesi, s. 27-28. 

Devamını Oku...

Yıl 2017.. Sultan Abdülhamid Han ve çöpten kurtarılan önemli evrak

e-posta kutusuna gelen önemli bir bilgi. Şöyle başlıyor:

Ramazan Bey, şimdi de zengin bir tarihî arşivi dağılmaktan kurtardı

Şimdiye kadar şahıslara ait olan ve zengin sayılabilecek bir hayli evrak ve fotoğraf kolleksiyonu gördüm ama İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı Atatürk Kitaplığı’nın geçen hafta bir kolleksiyonerden satın aldığı toplu kolleksiyon gibisine hiç rastlamamıştım. Kütüphanenin müdürü Ramazan Minder’in dağılmaktan kurtardığı kolleksiyonda Sultan Abdülhamid’in elyazısı ile olan çok önemli bir mektup ve Türkiye’nin son dönem tarihi için büyük önem taşıyan binlerce belge ve fotoğraf var...

19. yüzyılın ortalarından 1920’lerin sonuna kadar olan dönemde Türkiye tarihi bakımından son derece önem taşıyan ve bugüne kadar çoğunun mevcudiyeti bile bilinmeyen binlerce belgelik bir özel kolleksiyon, bu hafta İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı Atatürk Kitaplığı’na kazandırıldı.

Önceki gün kütüphaneye gittim, bu muazzam kolleksiyonu yakından gördüm ve evrakın başından birkaç saat boyunca ayrılamadım...

Sultan Abdülhamid’in sürgünden “devlete, millete, Meclis’e ve askere” hitaben yazdığı mektup.

ÇÖPLERDEN ÇIKARTTILAR

Kolleksiyonun ayrıntılarına geçmeden, Ramazan Minder’den bahsedeyim:

Ramazan Bey daha önce de önemli işler yaptı, meselâ eskiden Sultan Abdülhamid’in Yıldız Sarayı’ndaki özel kütüphanesinde bulunan, 1924’te İstanbul Üniversitesi’ne devredilen ama Prof. Kemal Alemdaroğlu’nun 28 Şubat döneminde rektör olduğu sırada çöpe atılan ve herbiri birer servet olan kitaplardan 4 bin 500 kadarını ellerinde bulunanlardan tek tek toplayıp Atatürk Kitaplığı’na taşıdı. Bir yandan yeni kolleksiyonlar ve nâdir kitaplar alarak kütüphaneyi zenginleştirmeye devam ederken, bir yandan da eski harfli gazeteleri tek tek taratıp yüzbinlerce görüntüyü kitaplığın internet sitesine koydu, araştırmacıların bu kaynaklara fazla vakit harcamadan ânında ve ücretsiz şekilde ulaşmalarını sağladı...

Atatürk Kitaplığı’nın Müdürü Ramazan Minder ve sağındaki raflarda da kütüphaneye alınan kolkeksiyonun bir kısmı.

‘VALLAHİ BİLMİYORUM!..’

Yeni satın alınan belge ve fotoğraf kolleksiyonunda neler var, daha doğrusu neler yok!

En önemli belgelerin başında, Sultan Abdülhamid’in 31 Mart isyanının ardından 27 Nisan 1909’da tahtından indirilerek gönderildiği Selânik’ten 5 Temmuz 1909’da imparatorluğun güçlü adamı Mahmud Şevket Paşa’ya bizzat yazıp yolladığı, metni seneler önce Midhat Sertoğlu tarafından yayınlanan ama orijinalinin nerede olduğu şimdiye kadar bilinmeyen meşhur mektup geliyor. Devrik hükümdar, mektubunda “Devlete ve millete iyi ve kötü fakat iyi niyetle otuz dört sene vallahi ve billâhi geceli-gündüzlü hizmet eyledim. Şeyhülislâm Efendi vasıtası ile ettiğim yemine muhalif hal ve harekette bulunmadım. Meşrutiyet aleyhinde güç kazanmaya çalışmadım. İstanbul’daki asker hadisesinde (31 Mart ayaklanmasında) vallahi malûmatım yoktur” diyor...

Ruslar’ın Birinci Dünya Savaşı’nda Sibirya’ya götürdükleri askerlerimiz esir kampında.

BAKALIM ÇALIŞACAKLAR MI?

Kolleksiyonda bulunan ve binlerce sayfa tutan diğer evrakın bazılarının neler olduğunu bu sayfadaki kutuda görebilirsiniz...

Ciddî bir üniversite için en az on senelik akademik sermaye gibi olan bu çok önemli kolleksiyon İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’ın sağladığı maddî destek ve Ramazan Minder’in çabası sayesinde dağılmadı, yurt dışına gitmedi, İstanbul’un göbeğindeki bir kütüphanede muhafaza altına alındı ve yakında araştırmacıların hizmetine açılacak...

Şimdi, “İnkılâp Tarihi bölümlerinden heves sahibi birileri acaba bu belgeler üzerinde çalışıp eser verecekler mi, yoksa böylesine önemli bir kolleksiyon kitaplığın raflarında tozlanmaya mı terkedilecek” diye merak ediyorum...

Bir-iki sene içerisinde hep beraber görürüz!

İngilizler tarafından Mısır’daki Seydibeşir Esir Kampı’na kapatılan Türk savaş esirlerinin kurduğu “Hilâl ve Terakki Futbol Klübü”nün mensupları 1920 Şubat’ında, kampta.

YAYINLANMAMIŞ HATIRALARIN, İSYAN VE ESARET GÜNLÜKLERİNİN KOLEKSİYONU!

İşte, Atatürk Kütüphanesi’ne kazandırılan ve tamamı binlerce sayfa tutan son derece önemli orijinal belgelerden sadece bir kısmı:

Sultan Abdülhamid’in sürgünde bulunduğu Selânik’ten 5 Temmuz 1909’da İstanbul’a, Hareket Ordusu Kumandanlığı’na gönderdiği mektubunun orijinali.

Sultan Abdülhamid’in eşlerinden Naciye Hanım’ın Harbiye Nazırı Mahmud Şevket Paşa’ya gönderdiği ve elkonulan mallarının iadesini talep ettiği mektup.

Sultan Beşinci Murad’ın kızı Fehime Sultan’ın asker olan kocasının İstanbul’a tayini konusunda Mahmud Şevket Paşa’ya yazdığı rica mektubu.

Enver Paşa’nın Mahmud Şevket Paşa’ya “Paşa baba!” diye başlayan mektupları.

Sultan Abdülhamid.

Birinci Dünya Savaşı’nda esir düşen askerlerimize ait yazışmalardan, esir kamplarında elyazısı ile çıkarttıkları gazetelerden, fotoğraflardan, ilânlardan ve Söğütlü Muharrem Çavuş’un Basra’da üzerine hatıralarını yazdığı alüminyum sigara tabakasından meydana gelen geniş arşiv.

Kurtuluş Savaşı sırasında faaliyet gösteren gizli “MM” teşkilâtının evrakı.

Doğu Cephesi’nde çarpışan 3. Alay’ın “harp cerideleri”, yani savaş günlükleri.

Şark Ordusu Müstakil Süvari Fırkası’nın Balkan Harbi Ceridesi.

Sultan Abdülhamid’in sadrazamı Said Paşa’ya ait yüzlerce belge.

Mabeyinci Tevfik Bey’in 25 Ocak ile 13 Nisan 1913 arasındaki günlüğü.

Harem Ağaları Yardım Cemiyeti’nin evrakı.

Sultan Abdülâziz’in en yakın adamlarından Hâfız Mehmed Bey’in hatıraları.

Üsküdar Mevlevihanesi’ne ait 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başlarına ait evrak.

Yüzbaşı Cemal Efendi’nin İnönü Savaşları’na dair notları ve günlüğü.

Manisa’da Yunan işgali sırasında yaşanan facianın belgeleri.

Yunan Başkomutanı General Trikopis’i esir alan Albay Dadaylı Halid Bey’in (Akmansü) hatıraları.

İkinci Abdülhamid’in Maarif Nazırı Haşim Paşa’nın hatıraları ve evrakı.

Molla Câmî Dîvanı’nın Yenişehirli Hüseyin Şevket’e ait bilinmeyen bir şerhi.

Kastamonu’nun 1839 ile 1841 arasındaki vukuat defteri.

Sultan Abdülhamid’in Hareket Ordusu’na gönderdiği mektubun zarfı. Mektup, Selânik’ten
posta ile yollanmış.

Devrekânî’de 1926 ile 1928 arasında tutulan suçüstü defteri.

Sultan Abdülhamid’in kütüphane müdürü Kalkandelenli Sabri Bey’in evrakı.

Kaymakam Faik Bey’in Yunan işgali hatıraları.

Haydar Rıfat Bey’in “Beynelmilel İhtilal Fırkaları” isimli yayınlanmamış kitabı.

Yirmisekiz Said Çelebi’nin 1732 tarihli Lehistan ve İsveç Sefaretnamesi.

Nasuhî tarikatinin pîri Nasûhî Efendi’nin hayatı ve menkıbeleri.

Musul, Kerkük, Süleymaniye ve Yemen’de 1896 ile 1904 arasında çıkan isyanlar sırasında 5., 6. ve 7. Ordular’ın yazışmaları.

Edirne ve Trakya’daki Rumlar hakkında İttihad ve Terakki’nin önde gelen isimlerinden Hacı Âdil Bey’e ait belgeler.

Teğmen Hasan Bey’in 1911 ve 1912’deki Yemen isyanları günlüğü.

Balkan, Birinci Dünya ve İstiklâl Harbi’ne katılan çok sayıda subayın günlükleri.

İstanbul’un işgali sırasında yaşananların anlatıldığı günlükler.

Mısır’daki Seydibeşir Esir Kampı’na kapatılan Râgıp Bey’in günlüğü.

Sibirya’da, Krasnoyarsk Esir Kampı’ndaki Türk esirlerin günlükleri.

Teşkilâtı Mahsusa hakkında Kuşçubaşı Eşref’e ait yüzlerce belge ve fotoğraf.

31 Mart olayının bastırılmasında görev alan Binbaşı Rıza Bey’in hatıraları.

İstanbul’da 1923’te ve 1924’te çıkan veba salgını ile ilgili notlar.

Millî Mücadele’de Tokat ve yöresinde meydana gelen olayların yazışmaları.

18. yüzyıla ait bir Şer’iye Sicili. n 1896’daki Osmanlı-Yunan savaşı evrakı ile şehid ve gazilerimizin listesi.

Tanzimat Fermanı’nın mimarı Sadrazam Mustafa Reşid Paşa’nın belgeleri ve Paşa ile Sultan Abdülmecid’in yazışmaları.

Enver, Cemal ve Kâzım Karabekir Paşalar ile Rauf Orbay’a ait 140 adet mektup.

Recâizâde Mahmud Ekrem, Yahya Kemal, Ahmed Midhat Efendi, İbnülemin Mahmud Kemal, Halide Edib, Abdülbaki Gölpınarlı, Ahmed Emin, Emin Bülend, Yakup Kadri, Ahmed Haşim, Yusuf Ziya, Hüseyin Cahid ve Halid Ziya gibi tanınmış edebiyatçılar ile gazetecilerin mektupları.

Mustafa Kemal Paşa’nın dişçisi Dr. Ahmed Şevki’nin, Dömeke Kahramanı Gazi Edhem Paşa’nın, Kafkas Cephesi Kumandanı Abdülkerim Paşa’nın ve Sadrazam İbrahim Hakkı Paşa’nın evrakı.

Galiçya Savaşı’nın, Sultan Abdülhamid’in doktoru İbrahim Paşa’nın, Halife Abdülmecid Efendi’nin yâveri Ekrem Rüştü Akömer’in, Jöntürkler’den Aziz Sami İlter’in ve Adalet Partisi’nin ilk genel başkanı General Ragıp Gümüşpala’nın günlükleri.

İttihad ve Terakki’nin genel merkez harcamalarının kayıtları.

Hurşid Paşa’nın elyazısı ile 31 Mart’ın tarihçesi.

Maraş’ın tarihini ve folklorunu konu alan elyazması bir eser.

Atatürk’ün en yakınındaki gazetecilerden Falih Rıfkı Atay’ın evrakı ve yayınlanmış yahut sansürlenmiş yazıları.

Sultan Abdülhamid döneminin sansür evrakı.

Devamını Oku...